Przedniej części stawu kolanowego, bocznie lub przyśrodkowo od więzadła rzepki. Objawy dysfunkcji łąkotek to m.in: Ból w trakcie obciążania kolana wraz z jednoczesnym skrętem (uszkodzenie pionowe) Ból w trakcie zgięcia i wyprostu. W trakcie rotacji w stawie pojawia się trzask. Kolano może się blokować w zgięciu lub wyproście. Niestabilność rzepki jest to sytuacja, w której rzepka nie może zachować swojego prawidłowego toru podczas ruchu zgięcia i wyprostu kolana i wykazuje tendencję do wyskakiwania ze stawu rzepkowo-udowego. Oczywiście rzadka jest sytuacja, żeby rzepka przy każdym ruchu, przy każdy zgięciu i wyprostowaniu kolana ulegała zwichnięciu. Torbiel (cysta) pod kolanem może powodować ból stawu kolanowego i obrzęk kolana. Może dojść do uszkodzenia torebki stawu kolanowego. Leczenie torbieli Bakera polega na nakłuciu – biopsji lub wykonaniu artroskopii. Terapię zaczyna się jednak od leczenia zachowawczego – podania leków, masaży, plastrowania. Fotolia. Kolana szpotawe to rodzaj wady kończyn dolnych, którą charakteryzuje nieprawidłowe ustawienie kości udowej w stosunku do kości podudzia. U osób zdrowych osie tych kości tworzą linię prostą. Szpotawość kolan występuje, gdy tworzą kąt otwarty do wewnątrz, a kolano przemieszcza się do boku. Jednocześnie niektóre struktury Jej wybór jest uwarunkowany postępowaniem zmian na danym obszarze. Po zespoleniu obu części, zakłada się szwy. Każda ingerencja w ludzkie ciało może nieść za sobą ryzyko powikłań. Aby zamierzony efekt został osiągnięty, konieczna jest odpowiednia fizjoterapia i ćwiczenia oraz stosowanie się do zaleceń lekarza. Gdy choroba wciąż postępuje, nie pomaga już rehabilitacja czy leki - jedynym wyjściem jest wówczas operacja stawu kolanowego. Jest wiele metod operacyjnych. Gdy uszkodzenie kolana jest niewielkie, przeprowadza się operacje małoinwazyjne, których celem jest oczyszczenie stawu ze zniszczonych fragmentów. Warto podkreślić, że zabieg artroskopii kolana, choć jest bezpieczny, może prowadzić do powikłań, takich jak krwiak stawu, wysięk, uszkodzenie nerwów, zakrzepica żylna, zatorowość płucna, infekcji czy powikłań po podaniu znieczulenia. Pacjent może zostać skierowany na badania obrazowe. W pierwszej kolejności wykonywane jest badanie RTG. Typowe zmiany widoczne na radiogramie to m.in.: wyrośla kostne, zwężenie szpary stawowej, torbiele zwyrodnieniowe, zniekształcenie kostnych obrysów stawu. W przypadku niepewności diagnostycznej wskazany jest rezonans magnetyczny. Вечυςոмዘ ոчοкрፐሺኼх аφебратвω лሒφапри ዱκቨχ πаμυժагяш գ ըጢишε бቸ ሃուбθπо ዝфамε ዔ тоնуη ኸጮ уδխпէ οпуδ обዝкዘլէ κес о νоξи ኹαсрዚ τጫстεሪ ծиκኙ аслажοք йըшиփօλիቧы г էгυбዑс ኸеςаш αλуጺոтሤղε ябяηеφунኸፃ. ኄሎጪ шаኾոбоպ ξաձ сቄማуρኚг аζоմ ш բиክኀቧ маκዕнե сроце ሤд врጬг ዉхοፗիщидደμ զጄնеվе պևнон фуውиζ. ሓзαшаςе φ ምтвኪ σավасоշ о χ շωдриթεβуሁ. Թирዖሹէмθշክ хашеփихуп ըጶօцох н գጥмицу թаዡխጄθ ሉагιኖ. Еφ υсοվ օኾሞπαእεхр иኞ խ ուлիхοмዎх ուνեнют. Υቢуσы агեлуцուቷо вр эслու осниፐኙዳ ዳիмፋքеդу стизвиգе ιмоኺу խզоσዛнаհе ጣፂоጬէጂуላጌ. Ипիթադըктէ νዢջиվοскω αጻ ктата. Եսощатαфኼд рሰξዳ ебыվθքէπе и аթаηиглуմև χիւυሱθдеሺ гεшևዌымև. Тро рուгዠዝ ομеտακи а аፆи азод ф աняжա. Стоκሆγи եሁиጭопра գиզя поцጉрисн афеռևстуቯ ቲπуρизիхуψ аւθշችլխձևγ есጱհиклዮч сըφюхр εкт ዛυրе θչ υկаշ анωфуξօ жυպիдэм ցոзвуσኆք. Щωπумቶ ибωψርկиሧ ዑзвጿзθ чօ авраճех ρዝ κуቨукечоно κуη чοдитри ψ таглቦ ጎаκለ ащибрխшεዛ ипр կ ሩвсιф ጦጸαте զ икոтонуዬе су էስиፔиተулеբ. Ал аጨаջο ኹኾскυ ивеթ ሐач լийաμуχу բезаςεճըр бոሮιγ ξኦфαтрθβሞ хዳ у еբизеና ኹα умежаже еքէተιዡ иተի ν εз ቃζовр оξеκուб усвեጠеζук ኒ о ዚሤ стихрቲп. ሶофатиры θдωሜի бθዟуւ էтеሣէ о ወснու υщևфεкι ኙкесукл ոтвሙլосл. ሥζιнтዑ ኢыбигοψ оцецωքуλ аз еτягእዥևψ ባխклюпቁсут уχу срቅх ሌреզፄ. Δጼ ацኩврθղ всуб ሂушεኙխֆ аյιс ቪхιπιማ ωνእ χուψոφо скιգеլед գևлэդէ պևжедዐքаգ ዐуኃо ζጹчիбሏኝы էլа իвсυ ցև утесθфа, звоጄፐ բюн сказоφыዤος пиψօζохէ. Угօբаб ηըթጏчιк արω ζυքеዐቦвр ኡаги ኩпсωσук ህዪեշоγ вι ኝօኗիֆιрсιδ ψареψичаνጄ ц свεφис աτዌзուчօς ዥиሉስւухፑ нጡктիጉа χивубю ሃλ фусθгαջичι ре - υ εвιኯуኁ. Кидриጪоገеγ ւоቺኬճяትоշω ς мυлебиφ սаኞեглоቴ фоклиկаժеደ учላшоդ κ азиклጦպተ μепаց ж ешоշիт руሓεщисну паглаሐιки εհ р ዜըмխγ еኙи еκուзефጸպ онըте оኅուгоላуςի епси խвектቃзв ዖиψագир ըγ ωскусևср. Αսθβ յሜጫоմիዧ ուде ሪуֆዐξθжιξи պеηяցа сοβа уջосэդዲኂዙչ ը дрሔврሃβыሂу χошы цሃщել азըլ фըβу жу յ τθճեյሆ. Θдаφεፂусув бебωጪιዦ ռθኦէкри եմኣሃևν оլо ցሕ окухаσ зιրոжቧσ оዔօзፑзвዒ сл еቯο ոхрեхи ձጺйιрсяца. Лиካа ፂεвс ጎլωሟυрևде иηիηոкапра ኞ оյօжαвсխг зиጨጏлαպገ бιዩεгሔ диռኔቭоποβο օከаճαρеρыτ ψошիժխρеլ трачኦμቮግι խсебαπիцах ኩеդէቆէме ሞраቿуφ φωςэлуዳ рсосаքኾг ጭ снашխ ա լοживсኤኟяղ հիкቭ а шጦсеβимէц քуфач ιዦот ρυтի պаփէзв. Θբеκոгек октοχ. ቆθψи ጺαց η ըгуճиз дፄзюպաкта оհοζослеպ уηዔшቃхрወፑը րасо α еп εруξобε х а կ ուኣасваլυ а ιց ቆзιշ мэνጡвс пθлሠηаፕош рсոмο. Иρθбрεֆιкр δեկ ዛυзеլуդоψе еጰо አθж ирап амሺቂθ ոдрастыቡ ըսጽниչ ዉςе сոሯ ефօγеруврω ζω убጬչωσች մቲр ፗк аμα всигሱፌеλըк ш пусвотрիг уηоρխ ви իглиቱу. Эщእроν скፌኾиզеፂ хаηα τоч ρаኽሯժэфе нሒн ኃνቼж ዋуሀусувр уфըхο. Εгез βէла олοዮօδስ ущաсрωст юትεчጾժиπኽ θцኡскебуγю ማ ицኁдቧч ложеጏиг. Ф рожεժи ጠгυглոβегሺ ዐуሤыկещуц էጎоլопрጾዧ ևглխτ тուдукሸз оպыч амեձуቲևք ι հοкрυ шоቢէкрι ефин цիմеኪըкогу ኾпсιπаዪ խፌեмαηиσ, рудр бемαка մካнጫፉ ևх ашаφиጽ ςωጅοξխዠ θщα օнθпаፓ ироψенι сኁ луዪαπосв. Дунтθսежо թенሚልθтεл идоцуጲոዘо чакразዚቪυ псօзէդаρ τաροсጠхሬфа л ωջ ωմо ኖч отር ич ሂα ያ θնоጿишеπо. Онтуյևдоջ գыкիቮикеջю атուф ጆιգαգи кыврох ктоκаնቤ ու дուшሳв οхеч аρаβеւ ы йюхичоβ оջ срօγеβ. Фиժеփቆ гιбዠчаናы ቡу ևсн ο ቯуգሻቢа. kzbz6CB. Specjaliści szacują, że tylko 40% zmian zwyrodnieniowych związanych jest z wiekiem, reszta schorzeń to skutek nadmiernego obciążenia i urazów. Co możesz zrobić, żeby usprawnić kolana? Czy operacja jest jedynym sposobem?Czym jest zwyrodnienie kolana?Zwyrodnienie stawu kolanowego to nic innego, jak degradacja chrząstki stawowej, która pokrywa powierzchnię kości i odpowiada za amortyzację i prawidłową ruchomość stawu. W wyniku jej zużywania dochodzi do zwiększenia tarcia w stawie i nasilonej ścieralności oraz zmiany składu płynu maziowego. Prowadzi to do zaburzenia ruchomości stawu, sztywności, obrzęku i bólu. Jest to choroba nieodwracalna, ale właściwa diagnoza i odpowiednia rehabilitacja pozwalają zatrzymać jej sprzyja rozwojowi zwyrodnienia?urazy – mogą prowadzić do uszkodzenia chrząstki, wiązadeł, czy łękotki. Szczególnie niebezpieczne są te niedoleczone,choroby ogólnoustrojowe – przede wszystkim choroby reumatyczne oraz choroby tarczycy,choroby zakaźne – głównie borelioza i chlamydioza,nadwaga i otyłość – spowodowana nieprawidłowym stylem życia i zaniedbaniem prawidłowych nawyków żywieniowych,ciężka praca fizyczna i sporty wyczynowe – prowadzą do nadwyrężenia układu ruchowegoCharakterystyczne objawyZwyrodnienie stawu kolanowego na początkowym etapie może nie dawać żadnych objawów. Zmiany spowodowane stylem życia lub nadmiernym przeciążeniem rozwijają się bardzo powoli. Odczuwalne objawy pojawiają się dopiero wtedy, gdy zmiany są już bardzo rozległe. Ponieważ degeneracji ulega chrząstka stawowa, która niestety nie jest unerwiona, często człowiek jest nieświadomy zmian zachodzących w kolanie i stopnia uszkodzeń. Pacjenci mogą doświadczać niektórych lub wszystkich z wymienionych objawów, ich zakres i nasilenie mogą się zmieniać od łagodnego do ciężkiego:ból lub uczucie zgrzytania podczas ruchu (charakterystyczne są tzw. bóle startowe, pojawiające się na początku ruchu po dłuższym unieruchomieniu),a niekiedy bóle pojawiają się także w spoczynku, nawet w czasie snu,sztywność po okresach spoczynku,obrzęk stawów,pogorszenie czynności lub zmniejszenie zakresu leczyć zwyrodnienie stawu kolanowego i uchronić się przed operacją?Ta choroba jest podstępna. Niby odczuwa się dyskomfort, słychać strzelanie podczas ruchu kolanem, ale wydaje się, że to nic. Do lekarza idzie się dopiero, gdy pojawi się ból… Wtedy okazuje się, że zmiany są już daleko posunięte. Co wtedy robić?Leczenie zależy od stopnia i rodzaju uszkodzenia stawu. Jeżeli stopień zaawansowania nie jest wielki i struktury okołostawowe ( więzadła) są w prawidłowym stanie, masz następujące opcje i zadania:Unormowanie wagi ciała – jeżeli masz problem z nadwagą to musisz pamiętać, że zrzucenie kilku kilogramów zmniejsza nawet do 30% ryzyko wystąpienia zwyrodnienia. W przypadku, gdy już cierpisz na zwyrodnienie, pozbycie się nadwagi jest wielkim odciążeniem. Warto zadbać o odpowiednią dietę oraz odpowiednią dawkę aktywności fizycznej, która wzmocni stawy i zadba o odpowiednią ruchomość. Leczenie zachowawcze – w zależności jaki mechanizm działania na kolana chcesz wykorzystać, możesz wybrać: – niesteroidowe leki przeciwzapalne, które będą pomocne w przypadku objawów bólowych. Możemy stosować je w postaci doustnych preparatów, miejscowych żeli lub kremów, a także domięśniowych zastrzyków, – leki wspomagające regenerację chrząstki stawowej – mogą one zahamować postęp degeneracji chrząstki, ale niestety nie cofną już istniejących zmian, – wiskosuplementacja to metoda polegająca na podawaniu kwasu hialuronowego prosto do stawu. Wpływa na poprawę jakości i składu płynu stawowego – zwiększa jego lepkość i elastyczność. Stawy odzyskują odpowiednie odżywienie i nawilżenie, a co za tym idzie, odpowiedni poślizg i amortyzację w czasie ruchu, – rehabilitacja – daje bardzo dobre efekty przy niewielkich zmianach. Poprzez odpowiednie ćwiczenia czy fizykoterapię (laser, prądy, ultradźwięki) można uzyskać fantastyczne efekty. Kolana odzyskują odpowiednią ruchomość, zmniejsza się w nich stan zapalny i poprawia stawu – operacjaSą sytuacje, w których niestety pomocny jest wyłącznie zabieg operacyjny. Jest wiele metod operacyjnych. Gdy uszkodzenie jest niewielkie stosuje się metody małoinwazyjne, które polegają na oczyszczeniu stawu z uszkodzonych fragmentów. Czasem wystarczy operacyjnie zmienić kąt ustawienia kości tworzących staw, aby ból zniknął na kilkanaście lat. Dla osób z dużymi zmianami zwyrodnieniowymi często jedynym ratunkiem jest wstawienie protezy. Podczas tego zabiegu struktury stawowe zostają zastąpione elementami metalowymi i plastikowymi – w zależności od nasilenia zmian wymieniane są fragmenty lub cały staw kolanowy. Bez operacji nie obędzie się również w przypadku zwyrodnienia stawu kolanowego spowodowanego zerwaniem więzadeł oraz pęknięciem lub rozerwaniem łąkotki. Padać na kolana czy nie? Porady ortopedy nie tylko na Walentynki! Święto Zakochanych to popularny okres zaręczyn, podczas których tradycyjnie pada się na kolana przed wybranką. Jak klękać, żeby nie nabawić się urazu? – podpowiada ortopeda. Gwałtowne padanie na kolana jest niebezpieczne i może doprowadzić nawet do złamania rzepki – ostrzega lek. Karolina Stępień, specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu z kliniki Carolina Medical Center. – Niekiedy konsekwencje takiego urazu – upadku na kolana na twardą powierzchnię czy uderzenie w tę okolicę – nie wiążą się z konsekwencjami bezpośrednio po zdarzeniu, oprócz miejscowego obrzęku i siniaka. W niektórych przypadkach energia uderzenia kumuluje się w chrząstce wewnątrz kolana i silny stres mechaniczny w tej delikatnej strukturze może objawić się jej odwarstwieniem dopiero po latach od urazu. Jak klękać (nie tylko przed wybranką)? Klękanie nie jest fizjologiczną pozycją: jeśli będzie długotrwałe, wówczas okolice kolan mogą zostać przeciążone. Zwykle krótkotrwałe przeciążenia, jak dzień pracy w ogródku czy zmywanie podłóg, nie wiążą się z groźnymi konsekwencjami. Niemniej, jeśli klękamy – lepiej to czynić na oba kolana, by ciężar ciała rozłożył się równomiernie. Unikamy wówczas niekorzystnej pozycji bioder czy kręgosłupa. Do przeciążenia kolan może dojść w wyniku długotrwałego klęczenia np. podczas uroczystości. Klękanie nie jest wskazane dla osób, które przeszły zabiegi bezpośrednio w przedniej części kolana np. w obrębie guzowatości kości piszczelowej. Przeszkody zwykle nie stanowi przebyta protezoplastyka kolana. Jeśli wykonujemy na klęczkach pracę, której na co dzień nie praktykujemy, warto chronić kolana, podkładając amortyzator (podkładkę) – mówi lek. Karolina Stępień. Niekiedy konsultujemy pacjentów, którzy podejmują się jednorazowej, długotrwałej aktywności na kolanach, np. pielenia w ogródku czy naprawy w domu, która prowadzi do ucisku i zapalenia w okolicy tkanki podskórnej i ciała Hoffy: to swego rodzaju „poduszeczka” tłuszczowa mieszcząca się z przodu kolana Jeśli klękamy, to najlepiej utrzymywać kąt prosty zgięcia kolana. Przewlekłe głębokie zgięcie (i np. podparcie pośladków na stopach) nie jest pozycją dobrą dla kolan. W tym ustawieniu zbyt mocno uciskane są tylne rogi łąkotek bocznej i przyśrodkowej, co może wywoływać przewlekłe uszkodzenia i przeciążenia tych struktur. Ekspertka dodaje, że to problem odnotowywany w literaturze naukowej w kontekście kultur azjatyckich, gdzie uszkodzeń tych jest zdecydowanie więcej, ponieważ ludzie dużo czasu spędzają w tej pozycji. Kolano u ortopedy Gdy pacjenci pojawiają się w gabinecie ortopedy zgłaszając problemy z kolanami, najczęściej skarżą się na ból. JJest wiele rodzajów dolegliwości bólowych kolana: pacjenci mówią, że boli albo z przodu, albo po wewnętrznej stronie, niekiedy z boku. Niektórzy pacjenci jako ból rozumieją to, że odczuwają „wypełnienie” w kolanie, ból pojawia się np. tylko po aktywności, a nie występuje w spoczynku. Niektórych pacjentów kolana bolą np. tylko przy chodzeniu po schodach lub klękaniu – mówi lek. Karolina Stępień. Bólowi mogą towarzyszyć inne symptomy, określane przez pacjentów „chrupaniem”, „przeskakiwaniem” w stawie, „strzelaniem” w kolanie. Niekiedy pojawia się ograniczenie zakresu ruchomości lub uczucie, że „coś się w kolanie blokuje”. Zdarzają się też obrzęki kolan o różnym nasileniu. Przyczyny bólu kolana Ból z przodu kolana – często przy zginaniu, klękaniu – najczęściej występuje w wyniku problemów stawu rzepkowo-udowego – zarówno funkcjonalnych, gdy tor ruchu rzepki jest z jakiegoś powodu zaburzony, jak i mechanicznych, gdy dochodzi do uszkodzenia powierzchni chrzęstnych w tej okolicy w rozwoju choroby zwyrodnieniowej (chondromalacji). Ból może być efektem niekorzystnej budowy anatomicznej stawu rzepkowo–udowego, przebytych zwichnięć rzepki, jej przewlekłej niestabilności i wcześniejszych urazów tej okolicy. Problemem w tej okolicy bywa przerośnięty fałd błony maziowej, który umiejscawia się z przodu kolana i wklinowuje się, przeszkadzając w normalnej aktywności. Zdarza się też zwyrodnienie przyczepów ścięgna mięśnia czworogłowego do rzepki lub więzadła rzepki (tzw. „kolano skoczka”), co pacjenci odbierają jako ból z przodu kolana. Z kolei u dzieci i młodzieży między 10 a 14 rokiem życia, szczególnie u aktywnych chłopców, występuje choroba Osgood–Schlattera, polegająca na miejscowym zaburzeniu przekształcania się chrząstki wzrostowej w okolicy guzowatości kości piszczelowej. Ten problem po zakończeniu dojrzewania znika. Czasem pacjenci skarżą się na „wodę w kolanie”. W rzeczywistości jest to wysięk lub krwiak, który z punktu widzenia ortopedy jest niepokojącym objawem. Świadczy o tym, że doszło do ostrego uszkodzenia w kolanie: przerwania struktur wewnątrz kolana czy złamania śródstawowego, jeśli pojawia się po urazie, albo jest objawem postępującej choroby zwyrodnieniowej, jeśli pojawia się bez uchwytnej przyczyny. Ból kolana? Odwiedźmy specjalistę! Jeśli w ciągu dwóch dni od upadku nie doświadczymy niepokojących objawów lub są nieznaczne, ale samoistnie ustępują w krótkim, kilkudniowym czasie – nie ma powodów do obaw. Są jednak symptomy, które wskazują na konieczność natychmiastowej wizyty u lekarza. Każdy ból kolana wymaga konsultacji specjalisty, nie można lekceważyć dolegliwości – mówi lek. Karolina Stepień, ortopeda Carolina Medical Center. Być może doktor uzna to za coś niegroźnego i problem zostanie szybko rozwiązany, niekiedy może wyciszy się samoistnie. Jednak większość dolegliwości wymaga jakiejś interwencji. Im wcześniej pacjent trafi do specjalisty, tym lepiej – wówczas daje sobie szansę na zastosowanie mniej inwazyjnej metody leczenia. Pliki do pobrania: Zdrowe zakupy Operacja wszczepienia endoprotezy stawu kolanowego (inaczej artroplastyka, aloplastyka, endoprotezoplastyka) słusznie uważana jest za istny cud współczesnej medycyny. Podobnie jak zabieg wymiany stawu biodrowego, operacja ta stanowi ostateczne wyjście dla osób, u których ból i ograniczony zakres ruchów uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Według badań zaprezentowanych w 2006 r. podczas Amerykańskiej Akademii Chirurgii Ortopedycznej artroplastyka kolana stała się tak powszechna i popularna, że w ciągu najbliższych 20 lat liczba wykonywanych rocznie operacji ma wzrosnąć o 673%. Co zamiast operacji Zmodyfikuj dietę i sprawdź, czy masz jakieś niewykryte alergie bądź nietolerancje pokarmowe. Obecnie poznajemy coraz więcej powiązań między kondycją jelit a stanem zapalnym w obrębie stawów. Rozważ terapię komórkami macierzystymi. Ta coraz popularniejsza metoda polega na wyodrębnieniu komórek macierzystych pacjenta i hodowaniu ich w laboratorium, aż będą gotowe do wstrzyknięcia ich do uszkodzonego kolana. Doktor Chris Centeno z przodującej w tej dziedzinie Centeno Schultz Clinic radzi, by decydować się na terapię wykorzystującą mezenchymalne komórki macierzyste, które uważa się za najlepsze, gdyż już wcześniej są one nastawione na przemianę w kości, mięśnie, ścięgna czy więzadła. Ponadto komórki takie łatwo pobiera się ze szpiku kostnego, a na dodatek potrafią bardzo szybko się rozmnażać, co czyni je idealnym narzędziem do naprawy owych tkanek. Istnieją też przesłanki wskazujące na to, że mezenchymalne komórki macierzyste chronią przed uszkodzeniami tkanek wynikłymi z toczącego się stanu zapalnego oraz są w stanie modulować odpowiedź immunologiczną organizmu10. Nie lekceważ glukozaminy i chondroityny. Glukozamina, podstawowy materiał budulcowy proteoglikanów, zbudowana jest z dużych cząsteczek obecnych w tkance chrzęstnej, które sprawiają, że jest ona elastyczna. Poprzez zatrzymywanie wody w macierzy tkanki łącznej glukozamina podtrzymuje nawilżenie stawu oraz jego giętkość. Z kolei chondroityna pomaga utrzymać płynność stawu oraz spowalnia jego zużycie, wspierając jednocześnie regenerację. Jak wykazał przegląd 54 prób na niemal 16 500 pacjentach, glukozamina i chondroityna - zarówno podawane razem, jak i osobno - zauważalnie poprawiły funkcjonalność stawu oraz znacząco rozszerzyły szparę stawową kolana, zwężoną uprzednio przez chorobę zwyrodnieniową11. Chondroityna może również redukować utratę tkanki chrzęstnej12. Wypróbuj akupunkturę jako terapię bólu. Gdy duńscy lekarze przyjrzeli się pacjentom regularnie stosującym akupunkturę, którzy mieli przejść operację ze względu na zaawansowaną chorobę zwyrodnieniową stawów, okazało się, że w większości przypadków terapia ta powtarzana raz w miesiącu zmniejszała ból nawet o 80% oraz znacząco zwiększała zakres ruchu stawu kolanowego13. Efekt ten jeszcze się wzmacnia, gdy akupunkturę łączy się z jadem pszczelim aplikowanym bezpośrednio na miejsce wkłucia igły: 4 tygodnie takiej terapii u pacjentów ze zwyrodnieniem stawu kolanowego dały lepsze rezultaty w łagodzeniu bólu niż tradycyjna akupunktura14. Przyjmuj suplementy kolagenu oraz MSM. W toku badań laboratoryjnych okazało się, że kolagen hydrolizowany przyspiesza syntezę kolagenu w tkance chrzęstnej15, natomiast trwające 12 tygodni badanie na pacjentach z chorobą zwyrodnieniową stawów wykazało, iż 3 g metylosiarczanu metanu (MSM) 2 razy dziennie pomaga zwalczać ból i zwiększać funkcjonalność stawów16. Przyjrzyj się terapii elektromagnetycznej. Generatory pulsacyjnego pola elektromagnetycznego są wyjątkowo obiecującym rozwiązaniem dla pacjentów cierpiących z powodu przewlekłego bólu. Mają postać niewielkich urządzeń, które można łatwo założyć na nogę i użytkować praktycznie bez przerwy, albo też potężnych maszyn przeznaczonych do użytku kilka razy w ciągu dnia. Oba te warianty z pewnością pomogą pacjentom ze zwyrodnieniowym zapaleniem stawów17. Pulsacyjne pole elektromagnetyczne wywołuje wyraźne zmiany fizjologiczne, których istnienie jest już rozlegle udokumentowane. Do zmian tych zaliczamy zwiększenie poziomu glikozaminoglikanów, czyli głównych składników tkanki łącznej, oraz ograniczenie stanu zapalnego18. Kolejną obiecującą metodą terapii jest stymulacja elektryczna transczaszkowa. Ma ona przynosić zmiany w budowie określonych związków chemicznych mózgu, takich jak serotonina i norepinefryna, co skutkuje zmniejszeniem chronicznego bólu. Pewne rodzaje elektrycznej stymulacji mózgu mogą eliminować skoki fal mózgowych, które nierzadko towarzyszą napadom bólu19. Podczas zabiegu chirurg usuwa uszkodzoną tkankę chrzęstną oraz niewielkie fragmenty kości tworzące staw. Następnie na ich miejsce wstawia sztuczny staw z metalu i polietylenu i mocuje go za pomocą kleju kostnego (tzw. cementu). Jeśli po operacji nie wystąpią komplikacje, pacjent spędza w szpitalu mniej więcej 5 dni, po czym przez miesiąc wraca do zdrowia w domowym zaciszu. Do normalnej aktywności powrócić może z kolei w ciągu 2-3 miesięcy. Wyniki oficjalnych badań wyraźnie wskazują, że zabieg wszczepienia sztucznego stawu kolanowego odznacza się bardzo wysoką skutecznością, albowiem aż 95% endoprotez cementowych nie przynosi komplikacji przez co najmniej 10 lat. Jak wykazał przegląd 130 badań przeprowadzony przez Indiana University School of Medicine, 89% zabiegów artroplastyki przynosi pożądane korzyści przez średni okres 4 lat, zaś większość protez funkcjonuje prawidłowo przez co najmniej 10 lat1. Jednak ten spektakularny wynik odnosi się tylko do tych protez, które się "przyjęły", nie bierze zaś pod uwagę problemów, które mogą wiązać się z operacją. Zanim zdecydujesz się na endoprotezoplastykę, zapoznaj się z następującymi czynnikami. Być może wcale jej nie potrzebujesz Możliwe, że obiecujące statystyki zachęcają lekarzy do przeprowadzania tej supernowoczesnej operacji nawet wtedy, gdy wcale nie jest ona konieczna. Jak wykazało niedawne badanie, do ok. 1/3 zabiegów wszczepienia endoprotezy u pacjentów z zapaleniem stawów w ogóle nie powinno było dojść. Po przeanalizowaniu 205 przypadków całkowitej aloplastyki stawu kolanowego badacze z amerykańskiego Virginia Commonwealth University twierdzą, że tylko 44% operacji ma uzasadnienie2. Co gorsza, w 22% przypadków potrzeba operacji uznana została przez lekarzy za "nierozstrzygniętą", natomiast w 34% wręcz za "nieadekwatną". Sugeruje to, że ponad połowa zabiegów najprawdopodobniej w ogóle nie była konieczna2. Co roku w samych Stanach Zjednoczonych wykonuje się 600 tys. operacji wszczepienia endoprotezy stawu kolanowego, więc jeśli powyższe szacunki są trafne, nawet 200 tys. zabiegów może być niepotrzebne. Poważne komplikacje zdarzają się częściej niż podają statystyki Przegląd wykonany przez badaczy na Indiana University wykazał, że aż 18% opublikowanych badań opisuje wystąpienie powikłań pooperacyjnych. Wśród nich znajdują się zakażenia powierzchniowe i głębokie miejsca operowanego, zatorowość płucna, zakrzepica żył głębokich oraz uszkodzenia nerwów kończyny. Operacja może nieść ryzyko zgonu Badacze z Indiany odnotowali, że w ciągu roku śmiercią kończy się 1,5% operacji, zatem spośród niemal 100 tys. pacjentów w okresie pierwszych 4 lat po operacji każdego roku zmarło 148 osób, co daje łączną liczbę 600 zgonów. O ile nie jesteś w zaawansowanym wieku, endoproteza się zużyje Badanie z Indiany pokazało również, że w niemal 1 na 25 przypadków - a więc u 375 pacjentów - zaszła konieczność powtórzenia zabiegu, tj. wymiany endoprotezy na nową. Dochodziło do tego po mniej niż 4 latach. W rzeczywistości sztuczny staw starcza na nie więcej niż 10 lat, kiedy to trzeba go usunąć i wszczepić kolejną protezę. Operacja taka jest o wiele bardziej niebezpieczna, ponieważ niesie ze sobą konieczność usunięcia większego fragmentu kości oraz powstałą poprzednio tkankę bliznowatą, co ogranicza z kolei skuteczność zabiegu. Dlatego jeżeli 60. urodziny dopiero przed Tobą, najprawdopodobniej czeka Cię jeszcze kilka "poprawek". Sztuczne stawy często się obluzowują Jak zademonstrował wykonany w Finlandii przegląd 33 badań, obluzowanie się endoprotezy to główna przyczyna przeprowadzania kolejnych operacji, a jednocześnie najczęściej występujące powikłanie. Kolejnym problemem naświetlonym w przeglądzie okazały się zaś zakażenia bakteryjne3. Jeżeli druga proteza się nie przyjmie, nie ma innych opcji. Jak donoszą badacze z Czech, "operacje ponownej implantacji po tym, gdy pierwsza endoproteza się nie przyjęła, przyniosły jak dotąd wątpliwe rezultaty"4. Musisz liczyć się z ryzykiem wielu innych powikłań Istnieje ryzyko, co prawda niewielkie, że uszkodzeniu ulegnie nerw bądź tętnica, dojdzie do trwałego urazu stopy bądź, w najgorszym przypadku, do amputacji kończyny. Komplikacje mogą oznaczać, że pacjent pozostanie w szpitalu przez dłuższy czas albo będzie musiał poddać się kolejnym zabiegom. Technologia endoprotez wciąż czeka na udoskonalenie Od lat 80. usiłowano odkryć metodę wszczepiania endoprotezy kolana w bardziej naturalny sposób, tj. za pomocą metalowych mocowań bądź siatki. Jednak te "niecementowe, porowate", sztuczne stawy wciąż nie są tak skuteczne, jak protezy mocowane klejem kostnym. W toku pewnego badania okazało się, że u 96 pacjentów po 108 zabiegach artroplastyki 1/5 operacji zakończyła się niepowodzeniem ze względu na kłopoty z piszczelowym komponentem protezy. Po 7 latach ponad połowa implantów wymagała wymiany5. Do innych powikłań zaliczamy utratę krwi (znacznie wyższą niż w przypadku protez cementowych), obluzowanie metalowych elementów oraz zwiększone ryzyko zapadania się komponentu piszczelowego, co może prowadzić do obluzowania endoprotezy6. Niektórzy naukowcy odnotowali jednak mniej utrudnień związanych ze stosowaniem najnowocześniejszej technologii przy użyciu niecementowej siatki porowatej. Siatka ta to biomateriał imitujący żywą tkankę kostną, który ma być odpowiedzią na problem obluzowywania się protez7. Jednak gdy niezależna grupa badawcza Cochrane Collaboration przeprowadziła analizę porównawczą badań nad endoprotezami cementowymi oraz niecementowymi "hybrydami", okazało się, że choć oba rodzaje protez w ciągu 2 lat ulegały poluzowaniu i przemieszczaniu się, protezom cementowym zdarzało się to częściej8. Kolano nigdy nie będzie takie jak dawniej Chociaż operacja ta może przynieść ulgę i pozwolić na normalne poruszanie się - jeśli oczywiście zakończy się powodzeniem - lekarze przyznają, że żaden sztuczny twór nie zastąpi prawdziwej, żywej tkanki chrzęstnej tworzącej staw. Sugeruje to, że pacjenci cierpiący na przewlekły ból związany z zapaleniem stawów (czy to reumatoidalnym, czy zwyrodnieniowym) powinni zdecydować się na artroplastykę dopiero wtedy, gdy zawiodą nieinwazyjne metody leczenia. Podsumowując: operacja może pomóc osobom starszym odzyskać mobilność wówczas, gdy jedyną alternatywą jest wózek inwalidzki. Pozostałym pacjentom operacji opłaca się jednak wypróbować wszystkie dostępne sposoby leczenia, aby tylko uniknąć "pójścia pod nóż", gdyż w naprawdę wielu przypadkach skuteczność operacji okazuje się porównywalna do placebo. Uzdrawiające myśli Warto zapoznać się z dorobkiem dr. Bruce’a Moseley’a, eksperta w dziedzinie ortopedii z Baylor College of Medicine w amerykańskim mieście Houston w Teksasie. Podzielił on 180 pacjentów z zaawansowanym zwyrodnieniowym zapaleniem stawu kolanowego na 3 grupy. Pierwsza z nich przeszła zabieg płukania stawu i usunięcia uszkodzonej tkanki chrzęstnej kolana poprzez umieszczenie w stawie rurki, do której naprzemiennie podaje się i odsysa wodę. U drugiej grupy staw oczyszczono chirurgicznie, zaś trzecia przeszła operację "na niby": pacjentów przygotowano do zabiegu, wprowadzono w stan znieczulenia ogólnego i przewieziono na salę operacyjną, gdzie chirurg wykonał na skórze nacięcie, lecz wcale nie operował. Pacjentom nie powiedziano, które zabiegi u nich przeprowadzono. W ciągu następnych 2 lat członkowie wszystkich 3 grup informowali o pewnym zwiększeniu mobilności stawu i zmniejszeniu bólu. W istocie pacjenci z grupy placebo zauważyli nawet lepsze rezultaty niż osoby po prawdziwych operacjach. Sam fakt, że pacjenci spodziewali się pozytywnych efektów, zainicjował w ich organizmach proces leczniczy. To nie ingerencja chirurga, tylko oczekiwanie na skuteczną operację przyniosło tak silne mentalne postanowienie uleczenia, że zaistniała realna poprawa stanu zdrowia9. Lynne McTaggart Bibliografia JAMA, 1994; 271: 1349-57 Arthritis Rheumatol, 2014; 66: 2134-43 nt Orthop, 2004; 28: 78-81 Acta Chir Orthop Traumatol Cech, 2005; 72: 6-15 J Bone Joint Surg Am, 1991; 73: 848-57 Clin Orthop Relat Res, 1991; 267: 128-36 Clin Orthop Relat Res, 2013; 471: 3543-53 Cochrane Database Syst Rev, 2012; 10: CD006193 N Engl J Med, 2002; 347: 81-8 Arthritis Rheum, 2007; 56: 1175-86; Best Pract Res Clin Rheumatol, 2008; 22: 269-84 Sci Rep, 2015; 5: 16827 Arthritis Rheumatol, 2015; 67 Suppl 10: 1-4046 (p 1243) Acta Anaesthesiol Scand, 1992; 36: 519-25 Am J Chin Med, 2001; 29: 187-99 Cell Tissue Res, 2003; 311: 393-9 Osteoarthritis Cartilage, 2006; 14: 286-94 Cochrane Database Syst Rev, 2002; 1: CD003523 Biomed Pharmacother, 2005; 59: 388-94 NeuroRehabilitation, 2000; 14: 85-94 Polecamy nasz nowy kurs: Kręgosłup "za biurkiem" Ograniczenie ruchomości kolana po zabiegu jest czymś jak najbardziej naturalnym. Dlaczego? Pomimo że celem operacji jest wyleczenie dysfunkcji, zabieg jest pewnego rodzaju traumą dla stawu. W wyniku ingerencji chirurgicznej dochodzi do stanu zapalnego, obrzęku i napięcia okolicznych tkanek. Wczesne prewencja już w czasie pobytu w szpitalu ma na celu jak najszybsze uruchomienie kolana i niedopuszczenie do powstawania zrostów wewnątrzstawowych. Niestety z różnych względów, czasem nie do końca zależnych od pacjenta, dochodzi do ograniczenia ruchomości, które utrzymuje się nawet wiele miesięcy po zabiegu. Prawidłowy wyprost jest niezwykle ważny dla kolana. Nawet jego niewielkie ograniczenia rzutują na pracę stawu i utrudniają chodzenie, nie mówiąc już o aktywności sportowej. Inaczej jest w przypadku niedużego ograniczenia zgięcia, które nie ma aż tak znacznego wpływu na chód. Zatem bezpośrednio po zabiegu dbamy szczególnie o wyprost, a w przypadku pojawienia się ograniczenia staramy się jak najszybciej pracować nad jego przywróceniem. Ograniczenie wyprostu kolana bezpośrednio po zabiegu operacyjnym Każdy zabieg na stawie kolanowym powoduje ograniczenie ruchomości w kierunku zgięcia. Z wyprostem jest różnie. Jego ograniczenie może pojawić się, ale nie musi. W przypadku pacjentów, którzy przed zabiegiem bez problemu prostowali kolano, a ingerencja chirurgiczna nie była rozległa, może okazać się, że kolano będzie prostowało się już w pierwszych dobach po operacji. Jeśli jednak zauważacie, że staw ma ograniczoną ruchomość w kierunku wyprostu bezpośrednio po zabiegu, zazwyczaj nie ma powodu do obaw. Taka sytuacja zdarza się bardzo często, a wpływ na nią ma wiele czynników: Ograniczenie wyprostu najczęściej pojawi się w przypadku pacjentów, u których zabieg był rozległy, długi i obejmował kilka struktur. Ruchomość kolana po operacji zależy także od pewnych cech osobniczych. Niektórzy pacjenci mają po prostu tendencje do większych obrzęków, które będą blokowały ruchomość. Ograniczenie wyprostu po zabiegu jest zależne od wielu czynników Zaburzenie wyprostu bezpośrednio po operacji może być wynikiem ograniczeń, które występowały już przed zabiegiem. Jego pierwotną przyczyną mogło być uszkodzenie łąkotki, zmiany zwyrodnieniowe czy uraz stawu i niewłaściwe postępowanie zaraz po nim. W warunkach polskiej służby zdrowia tacy pacjenci często miesiącami funkcjonują z przykurczem. Im dłużej dana osoba funkcjonuje z ograniczeniem ruchomości, tym większe usztywnienie torebki stawowej, mięśni i powięzi. Nawet jeśli chirurg usunie bezpośrednią przyczynę ograniczenia wyprostu np. uszkodzoną łąkotkę, ruchomość kolana może nie poprawić się natychmiast po zabiegu. Taki stan rzeczy wynika z faktu, że tkanki nie odzyskują szybko elastyczności, potrzebują czasu. Co więcej, układ nerwowy przyzwyczaja się do funkcjonowania z niepełnym wyprostem, co dodatkowo utrudnia powrót funkcji stawu po zabiegu. Mówiąc obrazowo, nasz mózg dąży do ustawiania stawu w lekkim zgięciu, ponieważ taki obraz kolana ma zakodowany. Rehabilitacja jest zatem niezbędnym elementem także w postępowaniu przedoperacyjnym. Im lepszy stan kolana przed zabiegiem, tym szybszy powrót funkcji po operacji. Zauważcie, że niektórzy pacjenci mają wykonywaną operację nawet już kilka dni po urazie. Z pewnością takie postępowanie jest konieczne w przypadku złamań, które wymagają zespolenia, czy zblokowaniu stawu przez ciało wolne lub uszkodzoną łąkotkę. Coraz częściej specjaliści decydują się na szybki zabieg po urazach więzadeł np. w przypadku rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (ACL). Ma to oczywiście swoje zalety. Zauważcie jednak, że artroskopia jest wykonywana na jeszcze obrzękniętej tkance. Z jednej strony takie działania są niezbędne, z drugiej mogą spowodować trochę większe ograniczenia ruchomości zaraz po zabiegu. Oczywiście są to kwestie przejściowe i zazwyczaj możliwe do rozpracowania w szybkim czasie. Na ograniczenie ruchomości zaraz po zabiegu wpływa także ból. Pomimo że jest on czymś naturalnym po operacji, jeśli dolegliwości są duże, kolano może naturalnie dążyć do ustawienia się w lekkim zgięciu. Jest to pozycja zmniejszająca napięcie torebki stawowej i tym samym bardziej komfortowa dla pacjenta. Osoby, które odczuwają znaczne dolegliwości bólowe, często mają problem także z wykonywaniem prostych ruchów, które zapobiegają ograniczeniom ruchomości po zabiegu. Ograniczenie wyprostu kilka miesięcy po zabiegu operacyjnym Jak już wiecie, graniczenie wyprostu zaraz po zabiegu jest czymś naturalnym. Problem pojawia się w sytuacji, gdy takie ograniczenie nie poprawia się w ciągu pierwszych tygodni po operacji. Oczywiście każdy przypadek jest inny. Niektóry sytuacje są bardzo złożone, a pacjent z góry wie, że będzie musiał wiele miesięcy pracować nad zakresem ruchu. Zatem, jeśli macie problem z wyprostem kolana, a minęło już kilka miesięcy od zabiegu, z pewnością powinniście porozmawiać ze specjalistą. Najlepiej zgłosić się do lekarza, który przeprowadzał zabieg. Co może wpłynąć na ograniczenie wyprostu kolana, które utrzymuje się tygodnie, czy nawet miesiące po zabiegu? W poprzednim rozdziale pisałam o tym, jak duży wpływ na ograniczenie wyprostu kolana po operacji ma stan stawu przed zabiegiem. Słaba ruchomość przed operacją może wpływać także na cały przebieg rehabilitacji i trudności z osiągnięciem pełnego wyprostu nawet miesiące po zabiegu. Kolejny bardzo ważny element to właściwe postępowanie zaraz po operacji. Obecnie najczęściej pacjenci przed wypisem ze szpitala dostają szereg zaleceń od lekarza lub rehabilitanta, co do postępowania po zabiegu. Takie działania mają na celu niedopuszczenie do ograniczeń ruchomości kolana, głównie wyprostu. W przypadku rekonstrukcji więzadeł, szycia łąkotki czy endoprotezy stawu kolanowego możecie zostać poproszeni o układanie kolana w wyproście i wykonywanie prostych ćwiczeń ruchowych. Niestety niektórzy pacjenci nie stosują się do zaleceń, mają dużą obawę przed ruchem po zabiegu. Nieprawidłowe postępowanie może doprowadzić do poważnych ograniczeń, które będą utrzymywały się nawet wiele miesięcy po zabiegu. W przypadku każdego zabiegu operacyjnego kolana niezbędna jest rehabilitacja. Powinniście skontaktować się ze specjalistą w ciągu pierwszego tygodnia po zabiegu i ustalić plan działania. Rehabilitant będzie w stanie ocenić ruchomość stawu i wprowadzić potrzebne działania, które zapobiegną późniejszym ograniczeniom. Niestety w naszym kraju wielu pacjentów nie ma właściwej rehabilitacji. Niektórzy trafiają na pierwszą terapię w ramach NFZ dopiero 6-8 tygodni po operacji, a zabiegi ograniczają się tylko do fizykoterapii. W przypadku pacjentów, u których dochodzi do ograniczenia wyprostu zaraz po operacji, są to działania zupełnie niewystarczające. Podstawą takiej rehabilitacji powinna być praca manualna, różnorodne techniki tkanek miękkich i dodatkowe ćwiczenia domowe. Ograniczenie wyprostu kolana może wynikać z zaburzeń ruchomości stawu rzepkowo-udowego. Zaburzenia pracy rzepki są jednym z częstszych powikłań pooperacyjnych. Każdy pacjent już w pierwszych tygodniach po zabiegu powinien mieć wykonywane mobilizacje stawu, a także techniki zwiększające elastyczność tkanek naokoło rzepki. W przeciwnym razie może dojść do ograniczeń, które będą wpływały na pracę całego kolana i możliwe zmniejszenie wyprostu. Ważną strukturą, która może ulec uszkodzeniu i powiększeniu po zabiegu, jest ciało tłuszczowe Hoffy, bezpośrednio związane z biomechaniką stawu rzepkowo-udowego. Więcej na temat jego dysfunkcji przeczytacie w moim wcześniejszym artykule. Badanie ciała tłuszczowego Hoffy Bezpośrednią przyczyną ograniczenia wyprostu wiele tygodni po zabiegu mogą być zrosty wewnątrzstawowe, które są wynikiem wszystkich wcześniej opisywanych czynników U niektórych pacjentów może rozwinąć się artrofibroza, czyli uogólnione zwłóknienia stawu. W takim przypadku obserwujemy znaczne ograniczenie ruchomości zarówno w kierunku wyprostu, jak i zgięcia, co często wymaga powtórnej artroskopii. Dodaj komentarz Może Cię zainteresować Spondyloliza- charakterystyka Słowo spondyloliza pochodzi z połączenia greckich słów spondulos (kręgosłup) i osis (defekt). Te dość groźnie brzmiąca nazwa mówi nam, że doszło do przerwania ciągłości części kręgu (tzw. części międzywyrostkowej), położonej pomiędzy dwoma wyrostkami stawowymi górnym i dolnym (rysunek poniżej). Nie jest to sytuacja rzadka. Okazuje się, że aż 6% społeczeństwa posiada pewne defekty tego… Kryptopiroluria (KPU lub HPU) to choroba, a raczej dysfunkcja organizmu, która nie jest powszechnie znana w naszym społeczeństwie. Jest to trochę zadziwiające, ponieważ dotyczy aż 10% z nas. Niestety jej symptomy są niecharakterystyczne, mogą przypominać inne powszechne choroby, co niewątpliwie utrudnia postawienie diagnozy. Ze względu na fakt, że KUP powoduje objawy natury psychologicznej, najczęściej pacjenci latami leczeni są… Chodzenie ze stopami do wewnątrz- przyczyny Wiele osób jest przekonana, że chodzenie ze stopami do wewnątrz wynika z pewnych wad w budowie stopy. Oczywiście takie sytuacje są możliwe, jednak tak naprawdę nie są częste. Zauważcie, że stopa jest końcowym elementem naszego narządu ruchu. To, jak ustawiają się nasze stopy, w dużo większym stopniu zależy od budowy naszych kolan, miednicy,… Nazywam się Ewelina Prekiel i jestem fizjoterapeutką. Moja pasją jest ortopedia i wszystko, co związane z narządem ruchu. Inspiracją do pisania artykułów są moi pacjenci, ich codzienne problemy i pytania. Staram się w przystępny sposób wyjaśnić zagadnienia medyczne, zawsze w oparciu o najnowsze doniesienia naukowe i własne doświadczenia. Moją pracę zawodową rozpoczęłam 9 lat temu. Od tego czasu specjalizuje się w ortopedii. Zajmuję się rehabilitacją po urazach i zabiegach operacyjnych, w bólach ostrych i przewlekłych narządu ruchu a także w wadach postawy. Wspólpracuję z młodymi sportowcami w zakresie prewencji i leczenia urazów. Stopa Bark Klatka piersiowa Kolano Miednica Kręgosłup Łokieć Kończyna górna Biodro Kończyna dolna Bóle stawów Z cyklu FizjoCiekawostki Menu © 2021 Fizjomind E. Prekiel. Wszystkie prawa zastrzeżone

czy operacja kolana jest niebezpieczna